april 2011
Spiegels van de ziel
De abstracte kunstwerken van beeldend kunstenaar Petra Poolen zijn doordrenkt met tijdloze, weerbarstige schoonheid. Met de harmonische composities wil ze echter meer dan de kijker behagen. Haar creatieve drang komt voort uit een streven naar authentieke beeldtaal. Aandachtig, ambachtelijk en kunstzinnig schept ze pure, uiterst persoonlijke beelden. De gevoelige lijnen, subtiele kleurvlakken en zelf gegoten papierhuid halen de ziel van de kunstenaar naar de oppervlakte. Hierdoor ontberen de composities betekenis in anekdotische zin, maar vormen ze de neerslag van haar gevoelens en gedachtestromen.
Petra Poolen werd in 1966 geboren te Heerlen. Tegenwoordig woont ze in ‘s-Hertogenbosch en werkt in haar atelier in Sint-Michielsgestel. Om volmaakter puurheid in haar werk te bereiken bekwaamt ze zich al jaren in alle mogelijke kunstzinnige werkwijzen. Het meest intensief in schilderen en grafiek, de fundamenten onder haar kunstenaarschap. Gedurende drie jaar vond ze in beeldend kunstenaar Peter Schenk een leermeester en zielsverwant. Bij hem ontwikkelde ze oog voor vlakverdeling, beweging en ruimtelijkheid. Onlosmakelijk met haar verbonden blijft ook de Japanner Jiro Inagaki. Hij leerde haar niet alleen een Japanse manier van papier scheppen maar ook luisteren naar haar innerlijk. Onder zijn kritische blik voerde ze haar beeldtaal naar een meditatieve essentie en vond de persoonlijke vorm waarin haar kunstenaarschap tot bloei kwam.
Petra Poolen kiest als mens en kunstenaar voor uitersten. Naar schikking, kleur en structuur zijn haar composities gelaagd en contrastrijk. Belangrijke bron van inspiratie is de natuur. Geen zonovergoten, idyllische landschappen. Het zijn indringender natuurgezichten, die haar schoonheidsgevoel treffen. Geliefd zijn beelden die een beetje schuren, zoals een grijze zee, sferische Nederlandse luchten of schaduwen boven Italiaanse bergen. Motieven die naadloos aansluiten bij haar consequent zoeken naar puurheid. Behalve voor de overweldigende natuur heeft de kunstenaar oog voor het kleine. Een dode olijfboom, een ruïne in het landschap of zomaar wat sporen in de sneeuw, kunnen haar zo ontroeren dat ze de aanzet vormen voor nieuwe werken.
Als een reiziger voor wie de reis even fascinerend is als de bestemming, heeft Petra Poolen net zoveel plezier in het werkproces als in het eindresultaat. Werken maakt haar gelukkig. Tijdens het schilderen boort ze de kern van haar zijn aan. Passende muziek, de kunstvorm die als geen ander rechtstreeks het innerlijk raakt, is haar hierbij behulpzaam. Voorheen was het luisteren naar rauwe rockmuziek van Kurt Cobain en tijdgenoten, de motor achter de scheppingsdrift. Met het klimmen der jaren maken ook klassieke componisten de weg vrij tussen gevoel en vaardigheid, tussen gedachtestromen en creativiteit. Spontaan, bijna spelenderwijs, ontstaan zo uitgebreide reeksen monoprints, etsen of kleine schilderingen op mooi papier. Vaak wordt er gewerkt van grotere naar kleinere vlakken. Details, geverfd met dun penseel of door middel van inkervingen, voegen beweeglijkheid, ritme en persoonlijke tekengebaren toe.
Na dit voorwerk wordt er papierpulp aangemaakt. Deze pulp wordt gegoten in een schepraam dat in water ligt. Net zo lang tot er een mooie emulsie ontstaat. Vervolgens wordt het schepraam uit het water gehaald en op stokken geplaatst boven de waterbak. In deze natte pulp worden delen van de eerder gemaakte monoprints zorgvuldig gerangschikt. Soms zijn de beelden meteen sterk. Andere keren wordt er materie toegevoegd, zoals takjes, touwtjes of jute. De uiteindelijke compositie wordt gedeeltelijk bedekt met een dun laagje pulp. Na droging wordt het papiervel voorzichtig uit het raam gehaald en gelijmd op een met acryl beschilderd doek. Tenslotte volgen nog enkele subtiele maar cruciale ingrepen. Toefjes verf of spatjes inkt verenigen kleurvlakken, lijnen en materie tot het evenwichtige kunstwerk dat het wezen van de kunstenaar reflecteert.
De composities van Petra Poolen ontwikkelen zich naar krachtiger en gelaagder. In de recente werken zijn de kleuren diffuser, de tekengebaren en ritmes rustiger. Gebleven is dat ze vanuit innerlijke noodzaak, materie en kleur inzet om lucht en ruimte te scheppen op het doek. Met als uitkomst de zuivere, meditatieve composities, die een weldaad zijn voor de geest van de kijker.
In kunsthistorisch opzicht sluiten de composities aan bij het abstract expressionisme. De verbinding tussen niet figuratieve beeldtaal en emoties van de kunstenaar is in dit opzicht kenmerkend. Daarnaast hebben de werken door de ingetogen ritmes en gevoelige, individuele penseelvoering een lyrische onderstroom. Tenslotte zijn er raakvlakken met de materieschilderkunst, een afgeleide van het abstract expressionisme. Een verwantschap dat zichtbaar is in de reliëfachtige papierhuid en het gebruik van natuurlijk materiaal als beeldend middel.
De composities hebben echter vooral iets eigens. Onderscheidend is het samengaan van ambachtelijke kwaliteit met kunstzinnigheid maar ook de Japanse sfeer. Hiermee treedt ze in de voetsporen van levenskunstenaar Jiro Inagaki. Zijn motto: “nooit zo maar iets doen, maar altijd met aandacht” komt terug in haar eigen gepassioneerde manier van werken. Inagaki vertaalde de letters van haar voornaam tot de fraaie karakterstempel die elke compositie bekroont. Een signering die onderstreept dat de zuivere beeldtaal van Petra Poolen haar ziel weerspiegelt.
Lida Bonnema, kunsthistoricus